Petra en Robbert reizen met hun dochter Doris (4,5), zoon Iza (1) en hond Lobi op dit moment in hun camper door Portugal. Sinds 2014 woonden Petra en Robbert in meer dan 40 verschillende huizen en ook dit jaar zouden zij van mei tot en met november op een huis passen. Totdat zij eind juni het huis dat zij huurden halsoverkop moesten verlaten in verband met persoonlijke omstandigheden van de verhuurders. Ze schakelden snel en huurden een camper om de zomer in Nederland door te brengen. De huurcamper werd een eigen camper en Nederland verruilden ze voor Portugal. Een dynamisch leven dus. Maar hoe zit het dan met het onderwijs van Doris? In dit artikel ‘Thuisonderwijs onderweg, unschooling in Portugal’ vertelt Petra over hoe zij het thuisonderwijs van Doris inrichten en waarom zij daarvoor kiezen.
Waarom thuisonderwijs onderweg en unschooling?
Nog voordat wij kinderen hadden wisten wij al dat, als we ooit kinderen zouden krijgen, wij voor thuisonderwijs zouden kiezen. Niet alleen vanwege ons nomadische bestaan in de afgelopen jaren, maar vooral vanuit de overtuiging dat het leven zelf genoeg biedt om van te leren. Dat daar geen school, geen klaslokaal, geen methodes en geen leerkrachten voor nodig zijn.
Op het moment dat Doris vijf jaar wordt in februari gaat het thuisonderwijs officieel van start, maar voor ons is het allang begonnen. Er is voor ons geen verschil tussen een kind dat één, vier of vijftien is. Elk kind leert vanaf het moment dat het geboren wordt. De ‘knip’ dat een kind vanaf vier jaar naar school gaat en vanaf vijf jaar verplicht is om naar school te gaan voelt voor ons onnatuurlijk. En het lijkt ook alsof je als ouder niet genoeg kennis en vaardigheden in huis hebt om je kind zelf mee te geven wat het nodig heeft. Dat is in de meeste gevallen onzin. Je kind kan net zoveel leren, ik durf zelfs te beweren meer leren, als het minder gestuurd wordt door een school, een leerkracht, methodes en de norm.
Voor ons staat unschooling gelijk aan leven
Wij kiezen dan ook niet voor ‘het geven van onderwijs’ maar kiezen voor de meest vrije vorm van thuisonderwijs die er is, unschooling. Voor ons staat unschooling gelijk aan leven. Door te leven, te bewegen, nieuwsgierig te zijn naar de wereld om je heen wil je die wereld begrijpen, kunnen vatten. In woorden, in cijfers, in kennis en vaardigheden. Vanuit die drang leer je. Wij stromen als gezin dus mee met wat er komt en wat er om ons heen is en dat is de ‘leerschool’ voor onze kinderen (en voor ons ;)).
Dat is dus heel vrij wat betreft ontwikkeling. Er is geen dwang of moeten, er zijn geen momenten waarop onze kinderen iets moeten kunnen of moeten weten. Onze ervaring leert dat door heel sterk te focussen op het welzijn van onze kinderen, zij het beste dingen tot zich nemen. Dit geldt zowel voor kennis als vaardigheden. Doordat zij goed in hun vel zitten, onthouden zij bijvoorbeeld dingen heel goed. Dit komt omdat er weinig ‘ruis’ op de lijn zit. Er is letterlijk veel ruimte in hun hoofd om dingen die zij leuk of interessant vinden, te onthouden. Ze zijn niet bezig met randzaken als ‘wat vindt de leerkracht of mijn klasgenoten hiervan’, ‘kan ik dit wel’ of ‘heb ik het wel goed gemaakt’.
Hoe richten jullie unschooling in?
Door ons reizende bestaan ziet elke dag er anders uit. De ene dag zijn wij onderweg, de andere staan we stil. Soms in de natuur, soms in een stadje, soms op een camping, soms in het wild. Ook voor onze kinderen zien de dagen er dus steeds anders uit, ook qua wat zij leren. Afhankelijk van de seizoenen (in de zomer meer buiten, in de winter meer binnen), van het weer, van de plek waar we zijn en ook niet onbelangrijk van hoe we ‘s ochtends wakker worden. Doris heeft niet elke dag dezelfde behoefte, wij ook niet trouwens. Soms is haar concentratie hoog en leert ze nieuwe letters en cijfers. Soms is haar focus minder en is het vooral herhaling van dingen die ze al weet. De ene keer speelt ze de hele dag buiten met andere kinderen, de andere keer vindt ze insecten of haalt ze broodjes bij de bakker. Soms verft, kleurt of knipt ze en soms speelt ze een spelletje op de tablet of kijkt ze een film. Dan weer speelt ze met Iza, of stoeit ze met één van ons. Of we bezoeken een kerk of kasteel, plukken we wilde kruiden of spelen we in een rivier. Onderwijs onderweg, unschooling, is er in zo oneindig veel vormen.
Thuisonderwijs versus unschooling
Het grote verschil tussen unschooling en thuisonderwijs is dat je bij unschooling echt uitgaat van het leven als leerschool. Wij vertrouwen er volledig op dat alles wat Doris te leren heeft, voorbij zal komen. Er zijn dus geen schema’s, geen methodes, geen toetsen of meetmomenten. Wij bedenken nooit wat zij zou moeten kunnen, alles ontstaat in het moment. Dit betekent voor ons heel veel afstemmen op de behoefte van Doris. Hoe voelt ze zich, waar heeft ze zin in? Soms moet ze zich vervelen om tot spel te komen, soms gaan we samen met haar zitten om een activiteit te doen.
Buiten zijn is, natuurlijk ook door ons leven in de camper, een heel essentieel onderdeel van het leven en leren. Het geeft letterlijk ruimte en er is zoveel te ontdekken. Zo zagen we al wilde Flamingo’s, zochten we schelpen aan de Middellandse zee en maakten daar een ketting van. We plukten wilde rucola voor in het avondeten en zochten krabbetjes en kwallen. Op zulke momenten ben ik me er zeer van bewust dat de meeste kinderen op dat moment in een klaslokaal zitten, en daar moet ik dan eigenlijk altijd een beetje om lachen. Tegelijkertijd ben ik heel dankbaar voor het leven dat wij voor onszelf en onze kinderen kiezen.
Thuisonderwijs onderweg, unschooling; samen leven is samen leren
Een van de grote voordelen van unschooling is dat je alle tijd hebt om met je kinderen door te brengen. Voor ons voelt dat heel waardevol. De verbinding die je met elkaar hebt en ook het zien van wat er geleerd wordt, is heel mooi. Daardoor kun je goed afstemmen op waar je kind staat in zijn of haar ontwikkeling en zien wat de volgende stap is. Daar kun je dan zaken in aanbieden die daarop aansluiten. Je kunt vragen en prikkelen, je kunt uitdagen en uitnodigen en je kunt het laten gaan wanneer jij daar als ouder ruimte voor hebt.
Doordat wij voor unschooling kiezen, is er gedurende de dag veel ruimte om ook je eigen behoefte te volgen. Wij volgen geen programma, bijvoorbeeld in de ochtend onderwijs en in de middag vrij. Als ik bijvoorbeeld behoefte heb om te gaan wildplukken, dan kan Doris met mij mee als ze daar zin in heeft en dat kan zomaar een hele ‘leerzame’ activiteit worden. Hetzelfde geldt voor boodschappen doen of met Lobi wandelen. Eigenlijk is bij unschooling alles onderwijs. Of niets…maar net hoe je het bekijkt.
Mooi om te zien hoe beide kinderen zich ontwikkelen op een manier die bij hen past
We merken door onze aanpak dat Doris heel vrij is in wie zij is. Omdat zij nooit vergeleken wordt met een gemiddelde of norm voelt ze dat ze helemaal goed is zoals ze is. Dat is voor haar de basis van leren, en daardoor beweegt ze enorm vrij en actief. Ze kent niet de angst om ‘niet goed genoeg te zijn’ of niet mee te kunnen komen, en dat maakt haar een actieve, gezonde en gelukkige kleuter.
De dynamiek van het leven dat wij nu leiden past erg goed bij Doris. Zij gedijt goed bij het actieve, het onvoorspelbare. Daar staat zij heel erg voor open. Iza is natuurlijk een stuk jonger, maar bij hem zien we juist dat hij voorzichtiger is, introverter. Dus hij zal over een paar jaar anders leren dan Doris. Maar ook hij mag volledig in zijn eigen tempo zijn eigen leerweg ‘kiezen’. Het ene is niet beter dan het andere en het is juist heel interessant en mooi om te zien hoe beide kinderen zich ontwikkelen op een manier die bij hen past, zonder dat wij ons daar al teveel ‘mee bemoeien’.
Hoe hebben jullie het thuisonderwijs d.m.v. unschooling geregeld?
Mensen zijn soms verbaasd dat het mag, thuisonderwijs of unschoolen. Ze denken soms dat dat komt omdat ik een PABO-diploma heb, maar dat heeft er niets mee te maken. Als in Nederland je kind nooit ingeschreven heeft gestaan in het onderwijssysteem (op een basisschool bijvoorbeeld) dan kun je thuisonderwijs aanvragen op basis van je levensovertuiging. Dit moet je doen voordat je kind 5 jaar wordt. Wij hebben dit toevallig net een paar weken geleden geregeld. Dit ging heel soepel (hoewel dit per gemeente kan verschillen begreep ik).
Ik heb een voorbeeldbrief via de Nederlandse Vereniging van Thuisonderwijs (NvvTO) aangepast zodat die van toepassing was op onze situatie en overtuiging. Daarnaast is een lijst met schoolbesturen (binnen een straal van 6 kilometer van je woonadres) waarbij je per bestuur aangeeft waarom het niet strookt met jullie overtuiging, belangrijk. Die hadden wij er in eerste instantie niet bij gedaan, omdat wij niet eens gekeken hebben naar scholen in de buurt. Toch kreeg ik de vraag of we die nog wilden toevoegen voor de volledigheid. Dus heb ik een lijstje gemaakt met schoolbesturen en daar bij elk bestuur dezelfde zin toegevoegd. Ik kreeg binnen drie dagen al een bevestiging dat de aanvraag was goedgekeurd.
Blijft het ‘unschoolen’ altijd werken, denken jullie?
Ondanks dat het een prettig gevoel geeft dat het nu ook officieel geregeld is, verandert er voor ons niet zoveel. Wij blijven doen wat we doen, ook als Doris vijf of zes of veertien wordt. Het werkt, wij worden er allemaal blij van en het past naadloos bij ons leven op dit moment én bij onze visie op leren en leven. Ik kan me voorstellen hoe ouder Doris wordt, hoe meer zij kan aangeven waar ze behoefte aan heeft. Dan kunnen we samen kijken hoe we dat vorm gaan geven. Misschien zijn er mensen in de buurt met specifieke kennis of vaardigheden waar Doris van kan leren, misschien gaan we samen met Doris nieuwe dingen leren. Er zijn nog genoeg mogelijkheden om een (nog rijke(re) leeromgeving te creëren wanneer de behoefte daar is. Maar voor nu voelt de omgeving en het leven hier in Portugal in onze camper meer dan rijk!
Pin de foto om dit artikel op te slaan op Pinterest:
Je kunt Petra en Robbert volgen via Instagram @petra_geefeconomie
Dit artikel is informatief bedoeld. Er kunnen geen rechten aan worden ontleend. Reacties onderaan of het delen van dit artikel vind ik fijn om zo anderen weer te inspireren, dank je wel! Soms gebruik ik affiliate links. Je betaalt hiervoor nooit iets extra. Je leest er meer over bij ’terms & conditions’.